تا همین چند سال پیش، اگر درمورد برند یک تولیدی یا شرکت صحبتی به میان می آمد، بسیاری از افراد اظهار بی اطلاعی درمورد چند و چون این مقوله می کردند. حتی اغلب فعالین در عرصه اقتصادی و تولیدی نیز به دنبال ثبت برند تجاری یا داشتن برند شخصی شان نبودند. اما گسترش بیزنس های شخصی، فعالیت های اینترنتی و تجارت و کسب و کار مدرن در ایران باعث شد تا اهمیت ثبت برند بیشتر خودنمایی کند و صاحبین مشاغل و کسب و کارهای بزرگ و کوچک بیش از پیش به مزایای داشتن برند شخصی خود و ثبت آن پی ببرند.
برهمین اساس امروزه مقوله ثبت برند به یک اصل مهم پس از تاسیس شرکت، تولیدی یا حتی راه اندازی کسب و کار شخصی و کوچک تبدیل شده است و اغلب افرادی که بیزنس شخصی خود را دارند، به دنبال راه ها و فرآیند ثبت برند و چگونگی اینکار هستند. در ادامه درباره ثبت برند، مزایای این کار و اهمیت آن بیشتر صحبت خواهیم کرد و چگونگی و مراحل آن را بازگو می نماییم. با ما همراه باشید.
برند (Brand)، مارک یا نام نما، درواقع نماد، طرح یا نامی است که به شرکت، موسسه، تولید کننده یا فروشنده ای خاص تعلق دارد. برند، محصولات و خدمات یک کسب و کار (از هر گروه و دسته ای که باشد) را از موارد مشابه مجزا می کند. درواقع با برند، نام و ویژگی های محصولات و خدمات یک موسسه، شرکت یا تولید کننده مشخص را به یاد مشتری و خدمات گیرنده می آورد. به این معنی که صاحب برند قصد دارد با یک نام، سمبل، نماد یا طرح خاص، محصولات یا خدمات خود را به مشتری شناسانده و آن ها را از موارد مشابهی که رقبا ارائه می کنند متمایز سازد. مشتری ها معمولا به خوبی مزایا و معایب یا به طور کلی ویژگی های محصولات یا خدمات یک برند شناخته شده را می دانند.
از طریق همین اطلاعات مثبت یا منفی نسبت به خرید محصولات یا دریافت خدمات آن اقدام می نمایند یا اینکه آن برند را از انتخاب های خود حذف می کنند. برند زمانی که به صورت قانونی ثبت شود و مالکیت حقوقی آن به یک کسب و کار مشخص تعلق گیرند، برند تجاری نامیده می شود. مورد دیگری که درخصوص واژه یا عنوان «برند» می توان در ایران خاطر نشان کرد این است که، در کشور ما هر محصول یا خدماتی که تحت نام یک برند تجاری عرضه شود، اعتبار بیشتری را به خود اختصاص می دهد. درواقع برند در ایران نقش هویت و شخصیت اجتماعی یک کسب و کار و محصولات و خدمات آن را ایفا می کند.
برند تجاری زمانی ارزش اصلی خود را نمایان خواهد کرد و کارآمدی لازم را خواهد داشت که منحصر به فرد و مختص محصول یا خدمات یک موسسه یا مرکز خاص باشد. درواقع اگر شما برندی را برای محصول یا فروشگاه خود انتخاب کنید، اما این برند مختص شما نباشد، نمی توانید آن را به عنوان هویت و شخصیت کسب و کارتان معرفی نمایید. در فرآیند ثبت برند، شما علامت تجاری منتخب خود را مانند یک دارایی شخصی به نام تان می زنید.
حالا برند شما مانند ملک یا شماره تماس تان مختص خودتان است و هیچ شخص دیگری اجازه استفاده از آن را ندارد. به این ترتیب نام بردن از برند تان مانند ذکر آدرس منزل تان است. هیچ کس دیگری به غیر از شما در آن آدرس زندگی نمی کند. بنابراین آدرس ذکر شده، یادآور شخصیت و هویت شما برای افرادی که شما را می شناسند خواهد بود. برند تجاری ثبت شده، نقشی که اسم فامیل برای هر فرد بازی می کند را برای کسب و کارهای مختلف دارد و کد معرفه آن ها است.
مزایای ثبت برند درواقع بیان گر چرایی و اهمیت این استراتژی تجاری است. درنظر داشته باشید که برندهای تجاری می توانند هم زمان بیانگر نوع و موضوع فعالیت کسب و کار شما و هدف تان باشند. ضمن اینکه جذابیت برند تجاری شما می تواند خود به نوعی جذب مشتری کرده و در او اشتیاق برخورداری از محصولات و خدمات تان را ایجاد کند. اگر بخواهیم تنها خلاصه ای از مزایای ثبت برند را شرح دهیم، به ترتیب زیر خواهد بود:
کسب دارایی از طریق برند به دو صورت امکان پذیر است. یک با فروش بیشتر و بهتر محصولات که از طریق شناخت و اعتبار بیشتر به دست می آید و دو از طریق فروش امتیاز برند. هرچه برند شناخته شده تر و معتبرتر باشد، می توان آن را با قیمت بیشتری به فروش رساند.
برای ثبت برند تجاری نیاز است که مراحل مشخص و تعریف شده ای را پشت سر گذاشت. این مراحل البته چندان پیچیده و سخت نیستند، اما می توانند زمان بر باشند. مگر اینکه انجام این کار را به موسسات متخصص و حرفه ای ثبتی سپرد. این موسسات به دلیل تسلط و اشراف به تمامی مراحل و جزئیات آن ها کار ثبت برند را در سریع ترین و دقیق ترین حالت ممکن پیش خواهند برد. مراحل ثبت برند به صورت اجمالی به شرح زیر است:
برای اینکار بهتر است از مشاوره و راهنمایی متخصصین در این امر کمک بگیرید تا بتوانید نامی را انتخاب کنید که درعین جذابیت و گیرایی، متناسب با موضوع کسب و کار و محصول یا خدمات تان باشد. انتخاب نام مناسب باید با درنظر گرفتن اصول دیجیتال مارکتینک، بازاریابی و برندینگ انجام شود. روان شناسی مارکتینگ در انتخاب نام مناسب بسیار اهمیت دارد. بهتر است نام برند شما به نوعی انتخاب شود که به راحتی در ذهن بماند و تلفظ آن سخت نباشد. یک نکته مهم دیگر که کارشناسان می توانند درمورد آن راهنمایی دقیقی را به شما ارائه دهند این است که تمامی نام ها در قوانین اداره مالکیت قابلیت ثبت ندارد. اینکه چه نام هایی با چه ویژگی هایی این قابلیت را دارند نیز در قوانین مشخص شده است. همچنین نام برند شما نباید قبلا توسط شخص دیگری ثبت شده باشد.
همان طور که گفته شد نام برند نباید قبلا ثبت شده باشد. بنابراین باید استعلام های لازم را پیش از اقدام به ثبت برند انجام دهید تا اطمینان حاصل نمایید که برند انتخابی شما قبلا توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی دیگر به ثبت نرسیده باشد. دقت کنید که درصورت عدم استعلام نام برند خود، اگر این برند قبلا به ثبت رسیده باشد زمان زیادی را هدر خواهید داد. برای اطمینان از این موضوع نیز می توانید از کارشناسان موسسات ثبتی کمک بگیرید تا با سرعت و دقت بیشتری پیش روید.
درمورد مدارک باید گفت که برند فارسی یا نگلیسی مدارک مختص خود را لازم دارند. ضمن اینکه ثبت برند توسط شخص حقیقی یا حقوقی نیز مدارک مجزایی را لازم دارند. بنابراین ابتدا اطلاعات لازم درمورد لیست مدارکی که لازم دارید را کسب کرده و سپس مدارک را آماده نمایید.
در این مرحله باید به سایت اداره مالکیت معنوی که از زیرمجموعه های سازمان ثبت اسناد و املاک کشور است مراجعه کرده و سپس وارد بخش ورود به سامانه و ایجاد حساب کاربری شوید. دقت داشته باشید که تمامی اشخاصی که قرار است نامشان در اظهارنامه ذکر شود (اعم از مالک ، نماینده قانونی، تحویل گیرنده ابلاغ و طراح) باید در سامانه ثبت نام شوند. برای مثال اگر مالک شخص حقوقی باشد ، باید هم برای شخص حقوقی (شرکت) و هم شخص حقیقی (مدیرعامل دارنده حق امضا به عنوان نماینده قانونی-درصورت وجود وکیل) ثبت نام انجام دهند. در این مرحله نام نویسی اولیه در سایت انجام می شود. در نام نویسی اولیه اطلاعات هویتی و اطلاعات مربوط به آدرس و تماس اشخاص وارد خواهد شد.
در این بخش، سامانه از شما برخی مدارک را تقاضا خواهد کرد. مدارکی از قبیل کپی شناسنامه و کارت ملی که البته جزئیات آنها بستگی به این دارد که شخص متقاضی نماینده حقوقی برند باشد یا مالک حقیقی. سپس در مرحله بعد سامانه آدرس ایمیل و شماره تلفنی که در ابتدا وارد کرده اید را نمایش خواهد داد. درصورت صحت این اطلاعات گزینه تایید را انتخاب کنید.
در این مرحله، سامانه فرمی را به شما ارائه می کند باید آن را پرینت گرفته و به دفترخانه مراجعه کنید. در دفترخانه اسناد رسمی باید گواهی امضا دریافت نمایید.
تصویر گواهی دریافت کرده از دفترخانه را در سایت بارگذاری کرده و تایید حساب کاربری خود را دریافت می کنید.
پس از تایید حساب کاربری و تکمیل اطلاعات مربوط به اظهارنامه، سامانه از شما هزینه لازم جهت ثبت اظهارنامه را طلب خواهد کرد. پرداخت این هزینه به صورت اینترنتی و با درگاهی که سامانه دراختیار شما قرار می دهد انجام می شود. پس از پرداخت هزینه از درگاه اینترنتی، سامانه به شما نام کاربری و رمز عبور ارائه می کند.
اظهارنامه شما باید در اداره مالکیت بررسی شده و به تایید برسد. در این مرحله سه کارشناس اظهارنامه شما را مطالعه کرده و اطلاعات آن را تایید می کنند. درصورت تایید هر سه کارشناس، پرونده شما به مرحله بعد خواهد رفت.
در ادامه زمانی که پرونده و اظهارنامه شما مورد تایید واقع شد، تقاضای شما به روزنامه رسمی ارسال می شود. در این زمان شما ملزم به واریز هزینه روزنامه رسمی نوبت اول (آگهی تقاضای علامت تجاری) هستید. ۷ روز پس از واریز وجه از طرف شما، آگهی به چاپ رسیده و روزنامه به آدرس شما ارسال خواهد شد. درصورتی که ۳۰ روز پس از چاپ نوبت اول آگهی، شخصی نسبت به ثبت برند شما اعتراضی را اعلام نداشت، پیامکی دال بر تایید مراحل اظهارنامه شما و بلامانع بودن ثبت برند برای تان ارسال خواهد شد.
پس از دریافت پیامک، لازم است شما یا نماینده قانونی تان که هنگام تکمیل اظهارنامه اطلاعات او را وارد کرده اید، به اداره مالکیت مراجعه نماید. در این مراحله لازم است اصل یا کپی برابر اصل شده تمامی مدارکی که به هنگام ثبت آنلاین اظهارنامه بارگذاری کرده بودید، به همراه یک نسخه از روزنامه آگهی شده را همراه داشته باشید.
پس از تشکیل و تکمیل پرونده در اداره، امکان پرداخت هزینه ثبت برند برای شما فراهم خواهد شد. این امکان در حساب کاربری شما در سامانه ایجاد می شود. هزینه ثبت برند باتوجه به اینکه به عنوان شخص حقیقی یا حقوقی قصد ثبت دارید متفاوت خواهد بود.
پس از تکمیل پرونده و پرداخت هزینه ثبت برند، نیاز است که در یک آگهی در روزنامه رسمی، مراتب ثبت برند شما به اطلاع عموم رسیده شود. در این آگهی اطلاع رسانی مربوط به نام و شرایط برند شما و مالیکیت حقیقی یا حقوقی آن صورت می گیرد. در این مرحله شما می توانید هزینه این آگهی را پرداخت نمایید.
در این مرحله، پس از انتشار آگهی ثبت که معمولا ۷ روز پس از واریز وجه منتشر شده و برای شما ارسال خواهد شد، لازم است مجدد به اداره مالکیت مراجعه نمایید. یک نسخه از دو روزنامه، اظهارنامه ثبت برند و نمونه برند ۶×۶ (۱۰تصویر در یک صفحه) مدارکی هستند که باید همراه داشته باشید. پس از ارائه این مدارک، گواهی ده ساله حق مالکیت برند خود را دریافت خواهید کرد.
نکته:یک نکته مهم درمورد طی کردن این مراحل، دقتی است که در تکمیل اظهارنامه باید به خرج داد. این کار جزئیاتی متعددی دارد که باید با توجه کافی پیش رود. به همین دلیل مجددا به متقاضیان پیشنهاد می شود که کار ثبت برند خود را به موسسات ثبتی معتبر و باتجربه بسپارند.
درمورد مدارک مورد نیاز برای ثبت برند باید گفت ممکن است این لیست مدارک در دوره های زمانی مختلف تغییراتی کند. برای مثال این مدارک زمانی که امکان ثبت نام در سامانه فراهم شد تغییراتی را به خود دید. اما این لیست به طور کلی برای ثبت برند توسط شخصیت حقیقی و شخصیت حقوقی تفاوت هایی دارد. درحال حاضر (در آخرین تغییرات ایجاد شده در سال ۱۴۰۰) لیست مدارکی که برای هر یک از این دو دسته مورد نیاز است شامل موارد زیر می شود:
ثبت برند مانند تمامی پروسه های ثبتی دیگر در ایران مانند ثبت شرکت یا ثبت انواع اسناد و مدارک، زمان بر است. اما درصورتی که این کار طبق اصول و قواعد خود پیش رفته و منظم و با برنامه دقیق انجام شود، این زمان به کمترین سطح خود خواهد رسید. به طور کلی، زمانی که باید برای ثبت برند در ایران صرف نمود را می توان به سه بخش تقسیم کرد که به شرح زیر است:
این مرحله مربوط به پروسه تکمیل مدارک، انتخاب نام و استعلام نام منتخب می شود. مدت زمانی که برای این بخش لازم است بیشتر بستگی به تخصص شما یا وکیل ثبتی شما دارد و اینکه چقدر بتوانید با سرعت و دقت بیشتر کار را پیش ببرید. زمانی که برای ثبت نام، ثبت اظهارنامه و تکمیل پرونده (دریافت گاهی امضا) نیز لازم دارید مجددا بستگی به عملکرد شخص شما دارد.
مدت زمانی که نیاز است تا آگهی روزنامه چاپ شده و نتیجه آن اعلام شود. این زمان نیز حدود ۴۵ طول خواهد کشید. از این ۴۵ روز، حدود یک هفته زمان لازم است که بعد از تایید کارشناسان و واریز هزینه روزنامه رسمی، آگهی منتر شود. ۳۰ روز زمان برای اعتراض های احتمالی باید صبر نمود. سپس مراجعه حضوری در اداره و موارد بعدی نیز حدود ۱۰ روز زمان نیاز دارد.
به این ترتیب مدت زمانی که پس از ثبت اظهارنامه در سامانه تا ثبت رسمی برند به نام خود نیاز دارید حدود یک ماه و نیم خواهد بود. با درنظر گرفتن زمان مورد نیاز در بخش اول نیز باید گفت، پروسه ثبت برند در ایران نزدیک به دو ماه زمان می برد. البته این مدت زمان تنها زمانی حاصل می شود که درمیانه کار با مواردی مانند عدم تایید پرونده یا اعلام نواقص در آن مواجه نباشید. قطعا هرکدام از موارد ذکر شده می تواند زمان مورد نیاز شما را حتی تا بیش از دوبرابر افزایش دهد. به همین دلیل توصیه می شود اینکار را به متخصصین امر در موسسات ثبتی فعال بسپارید.
| عنوان خدمت | مدت زمان |
|---|---|
| ثبت برند حقیقی | ۴۵ روز تا ۳ ماه |
| ثبت برند حقوقی | ۴۵ روز تا ۳ ماه |
درمورد هزینه ثبت برند نیز باید به این مهم اشاره کرد که هزینه ثبت برند برای اشخاص حقیقی و حقوقی متفاوت است. ضمن اینکه هزینه ثبت برند برای انواع اشخاص حقوقی (شرکت های سهامی عام، خاص و ...) یکسان نخواهد بود. در ضمن این هزینه را باید به دو بخش کلی تقسیم کنیم. هزینه ثبت برند درصورتی که بخواهیم از وکلای متخصص اینکار کمک بگیریم شامل دو بخش مشاوره و وکالت ثبت برند درکنار هزینه آگهی ها و ثبت اظهارنامه و حق مالکیت ده ساله برند خواهد شد. هر دو بخش هزینه های ذکر شده نیز متفاوت خواهد بود.
هم موسسات ثبتی تعرفه های مشخص خود را دارند که معمولا بایکدیگر متفاوت است و هم هزینه های مربوط به پروسه ثبت باتوجه به نوع برند و شرکت و کسب و کار تغییر می کند. البته باید اضافه کرد این هزینه ها به صورت سالیانه نیز دستخوش تغییراتی خواهد شد. برای مثال مبلغ مورد نیاز برای چاپ آگهی در روزنامه رسمی سالیانه تغییر می کند و ثابت نخواهد بود. بنابراین برای دریافت میزان هزینه باید به صورت دقیق، آخرین مبالغ را از مشاوران موسسات ثبتی جویا شوید. به طور کلی لیست هزینه هایی که برای ثبت برند باید پرداخت کرد شامل موارد زیر می شود:
البته دریافت گواهی امضا نیز از دفتر اسناد هزینه ای را به خود اختصاص می دهد که نباید فراموش شود. این موارد درصورتی که بخواهید از موسسه ثبتی برای ثبت برند کمک بگیرید و یک وکیل ثبت برند داشته باشید بیشتر خواهد شد. هزینه های مربوط به موسسه ثبتی نیز شامل موارد زیر خواهد شد:
نکته: یک نکته مهم نیز تفاوت هزینه حق ثبت برند است که باتوجه به طبقه برند تغییر خواهد کرد.
| عنوان خدمت | هزینه(تومان) |
|---|---|
| ثبت برند حقیقی | ۴,۰۰۰,۰۰۰ تومان |
| ثبت برند حقوقی | ۴,۵۰۰,۰۰۰ تومان |
طبقه برند مربوط به حوزه فعالیت کسب و کاری که متقاضی ثبت برند است می شود. این طبقه را می توان باتوجه به مجوز فعالیت شرکت یا کسب و کار می توان متوجه شد. هر کسب و کاری برند خود را در محدوده فعالیت و موضوع کسب و کارش می تواند ثبت کند. برای مثال طبقه اول مربوط به مواد شیمیائی مورد استفاده در صنعت، علوم و عکاسی و همچنین در کشاورزی، باغبانی و جنگلبانی می شود. این طبقه بندی ۴۵ ردیفی از طبقه ۱ الی ۳۴ مربوط به کالاها و محصولات می شود و از طبقه ۳۵ الی ۴۵ به خدمات اشاره دارد.
گفتیم که درمورد نام انتخابی برند، برخی شرایط در قانون مشخص شده است و این شرایط محدودیت هایی را برای شما ایجاد می کند. درواقع اگر نام انتخابی شما این شرایط را دارا نباشد، مورد تایید کارشناسان اداره مالکیت معنوی قرار نمی گیرد. این شرایط عبارتند از:
درکنار این موارد اگر بخواهیم به خصوصیات و ویژگی های یک اسم خوب که احتمالا مورد تایید قرار خواهد گرفت اشاره کنیم باید بگوییم:
باز هم باید اضافه کرد که موانع و شرایط انتخاب اسم و مواردی که می توانند شانس بهتری برای تایید آن فراهم کنند، لیست بلند و بالاتری دارند و ما اینجا تنها به مهم ترین آن ها اشاره کردیم. اینکه یک اسم چقدر احتمال رد یا تایید دارد تا حد زیادی به تجربه بستگی خواهد داشت و این تجربه را افرادی که بارها و بارها با عملکرد کارشناسان اداره مالکیت معنوی مواجه بوده اند خواهند داشت. مشاوران و وکلای موسسات ثبتی قطعا دربین این افراد باترجه هستند.
برای ثبت بین المللی یک برند باید از سیستم مادرید استفاده نمود. برای اینکار ابتدا باید برند را در ایران ثبت کرد. سپس درخواست ثبت بین المللی داد. برای اینکار باید ابتدا کشور یا کشورهایی که قرار است برند در آن ها ثبت شود مشخصص گردد. ثبت بین المللی برند هزینه بالایی دارد و پروسه سختی را به خود اختصاص می دهد. اما اینکار برای برندهای معتبر و بزرگ که قصد فعالیت جهانی دارند ضروری است. سیستم مادرید برای راحت تر کردن ثبت بین المللی برند، در کنوانسیون پاریس و طی دو معاهده و یک آیین نامه به عنوان دستور العمل در حوزه ثبت برند بین المللی رسمیت پیدا کرد. این سیستم که از ۸۵ کشور تشکیل شده است که امکان استفاده از قراردادها و معاهده های TRIPS، OHIM، ARIPO و …. را به مالک برند می دهد. سیستم مادرید و کشورهای عضو آن به طور خلاصه با نام WIPO نامیده می شوند.
باید گفت که پروسه ثبت برند کاری نیست که نتوان به شخصه آن را پیگیری کرد. اما به طور قطع نیاز به تخصص و تسلط خاص خود دارد که این تخصص و تسلط پروسه مذکور را با روند بهتری پیش خواهد برد. کارشناسان و متخصصان موسسات ثبتی افرادی هستند که پروسه ثبت برند را به بهترین و دقیق ترین شکل ممکن انجام می دهند. ضمن اینکه نباید مزایای متعدد ثبت برند را فراموش کرد. بنابراین تصمیم به انجام اینکار و سپردن آن به یک موسسه ثبتی معتبر می تواند نوعی بازی برد برد برای کسب و کار شما باشد.
آیا برای ثبت برند نیاز به ثبت شرکت است؟
خیر، برای ثبت برند داشتن مجوز کار در حوزه ای که قصد ثبت برند دارید کافی است.
آیا هر فرد می تواند حق مالکیت چند برند را داشته باشد؟
بله. این امکان وجود دارد. برای مثال با کارت بازرگانی حقیقی (شخصی) امکان ثبت سه برند وجود دارد و با کارت بازگی حقوقی (شرکتی) نیز می توان ده برند را به ثبت رسانید.
اگر برای یک برند دو شخص حقیقی یا حقوقی با هم تقاضا دهند، اولویت با کدام است؟
در این شرایط اولویت را زمان ثبت تقاضا یا همان تاریخ ثبت تقاضا مشخص می کند.
آیا می توان هم زمان با نام برند، لوگو را نیز ثبت کرد؟
بله، با هر اسم می توان یک نشان تجاری را به ثبت رساند. این روند ثبت همزمان و یکبار طی می شود.
